| Manzara Estetiği | Kültürel Manzara |
|---|---|
| İnsanların manzaraların güzelliğini iyi mi algıladıkları ve değerlendirdikleri üstüne meydana getirilen emek harcama | İnsan ve tabiat güçlerinin etkileşimiyle şekillenen bir görünüm |
| Peyzaj estetiğinin unsurları şunlardır: | Kültürel peyzajın unsurları şunlardır: |
| – Biçim | – Naturel özellikler |
| – Renk | – Kültürel özellikler |
| – Doku | – Tarihsel önemi |
Peyzaj Estetiği Nelerdir?
Manzara estetiği, insanların organik ve insan yapımı manzaraların güzelliğini iyi mi algıladıkları ve değerlendirdikleri üstüne meydana getirilen çalışmadır. İnsanlar ve çevreleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bir etraf psikolojisi dalıdır.
Peyzaj estetiği, bir manzaranın hem nesnel nitelikleriyle (fizyolojik özellikleri ve kompozisyonu benzer biçimde) bununla birlikte subjektif nitelikleriyle (seyirci üstündeki romantik tesiri benzer biçimde) ilgilenir.
Manzara estetiği, yüzyıllardır filozoflar, sanatçılar ve bilim adamları tarafınca incelenen kompleks ve oldukca yönlü bir alandır. Bir manzarayı güzel meydana getiren şeyin ne olduğu sorusuna emin bir yanıt yoktur, sadece bir manzaranın güzel duyu deneyimine katkıda bulunan bir takım unsur vardır; bunlara organik özellikleri, kültürel önemi ve zamanı bağlamı dahildir.
Peyzaj estetiği, insanların çevreleriyle iyi mi etkileşime girdiklerini kestirmek ve peyzajların iyi mi tasarlanıp yönetileceğine dair kararlar almak için kıymetli bir araçtır.
III. Peyzaj Estetiğinin Unsurları
Peyzaj estetiği, peyzajın fizyolojik özellikleri, onunla ilişkili kültürel değerler ve insan deneyimi de dahil olmak suretiyle oldukca muhtelif unsurları kapsayan kompleks bir alandır. Peyzaj estetiğinin birtakım temel unsurları şunlardır:
- Manzaranın topografyası, nebat örtüsü ve su yapıları benzer biçimde fizyolojik özellikleri.
- Manzarayla ilişkilendirilen kültürel değerler, sözgelişi manzaranın zamanı önemi, dini önemi ya da ekolojik önemi.
- Manzaranın insanda yarattığı duygular, tetiklediği anılar ve yarattığı mekan duygusu benzer biçimde insan deneyimi.
Bu unsurların tüm bunlar birbiriyle ilişkilidir ve bir manzaranın genel güzel duyu deneyimine katkıda bulunur. Mesela, fizyolojik olarak güzel olan bir görünüm, bununla beraber kültürel öneme sahipse ya da seyircide kuvvetli duygular uyandırıyorsa daha da güzel olabilir. Bilakis, fizyolojik özellikleri açısından bilhassa güzel olmayan bir görünüm, rahatlık ve durallık hissi benzer biçimde öteki pozitif niteliklere sahipse yeniden de güzel duyu olarak hoş olabilir.
Manzara estetiği emek vermesi nispeten yeni bir alandır, sadece giderek daha çok insan organik dünyayı iyi mi algıladığımızı ve değerlendirdiğimizi anlamakla ilgilendikçe önemi artmaktadır. Manzara estetiği, çevreyle olan ilişkimizi daha iyi anlamamıza ve arazimizi iyi mi kullandığımız ve yönettiğimiz hikayesinde daha bilgili kararlar almamıza destek olabilir.
IV. Peyzaj Estetiğinin İlkeleri
Manzara estetiğinin ilkeleri, manzaraların güzelliğini iyi mi algıladığımızı ve değerlendirdiğimizi yöneten temel kavramlardır. Bu ilkeler yüzyıllardır başlamış olan felsefi ve sanat içerikli düşünceyle geliştirilmiştir ve bugün de kritik edilmeye ve geliştirilmeye devam etmektedir.
Peyzaj estetiğinin prensiplerini kavramsallaştırmanın birçok değişik yolu vardır, sadece en yaygın olanlardan bazıları şunlardır:
- Birlik ve ahenk
- Çeşitlilik ve zıtlık
- Bakışım ve balans
- Nispet ve kıstas
- Yine ve ritim
- Ahenk ve intizam
- Egemenlik ve odak noktası
- Güzel duyu duygu
Bu ilkeler mutlak kurallar değildir, sadece bir manzaranın değişik unsurlarının genel güzel duyu çekiciliğine iyi mi katkıda bulunabileceğini anlamamıza destek olabilirler. Bu ilkeleri anlayarak, kendimiz ve gelecek nesiller için daha güzel ve anlamlı manzaralar yaratabiliriz.
V. Peyzaj Estetiği
Manzara estetiğinin zamanı, kökleri antik felsefe ve sanata dayanan uzun ve kompleks bir tarihtir. Batı'da, görünüm estetiğinin ilk dizgesel tartışmaları Platon ve Aristoteles'in yazılarında bulunabilir. Platon, güzelliğin İyilik Formu'nun bir özelliği bulunduğunu ve ülkü manzaranın bu Formu yansıtan bir görünüm bulunduğunu savundu. Öte taraftan Aristoteles, güzelliğin muayyen şeylerin bir özelliği olduğuna ve ülkü manzaranın doğayla ahenk içerisinde olan bir görünüm olduğuna inanıyordu.
Orta Yüzyıl'da, Hristiyan Kilisesi görünüm estetiği hakkında fikirlerin şekillenmesinde mühim bir rol oynadı. Hristiyan teologlar, organik dünyanın Allah'nın yaratılışının bir yansıması bulunduğunu ve ülkü manzaranın tertipli ve ahenkli bir görünüm bulunduğunu savundular. Manzaranın mukaddes bir alan olduğu fikri, sanatçılar ve mimarlar organik dünyanın idealize edilmiş temsillerini yaratmaya başladıkları Rönesans'a kadar devam etti.
Aydınlanma Çağı'nda ilmi düşüncenin yükselişi, görünüm estetiği ile alakalı yeni bir fikir biçimine yol açtı. Aydınlanma Çağı düşünürleri, organik dünyanın akıl ve deney kanalıyla anlaşılabileceğini ve ülkü manzaranın ilmi ilkelere dayanan bir görünüm bulunduğunu savundu. Bu, görünüm tasarımında pitoresk olana yeni bir vurgu yapılmasına ve ulu olana artan bir ilgiye yol açtı.
19. yüzyılda, Duygusal hareket organik dünyaya olan ilginin tekrar canlanmasına yol açtı. Duygusal şairler ve sanatçılar evcilleştirilmemiş yırtıcı tabiatın güzelliğini kutladılar ve ülkü manzaranın yırtıcı ve bozulmamış bir görünüm bulunduğunu savundular. Manzaranın bir hürriyet ve esin yeri olduğu fikri 20. yüzyıla kadar devam etti ve bugün görünüm estetiğini etkilemeye devam ediyor.
21. yüzyılda, peyzaj estetiği muhtelif ve gelişen bir alandır. Modern peyzaj mimarları ve tasarımcıları çalışmalarında sanat, felsefe ve bilim de dahil olmak suretiyle oldukca muhtelif kaynaklardan yararlanmaktadır. Ek olarak peyzaj tasarımının çevresel etkisiyle ve sürdürülebilir ve dayanıklı peyzajlar yaratmakla giderek daha çok ilgilenmektedirler.
VI. Modern Peyzaj Estetiği
Modern peyzaj estetiği, incelemelerin çoğunun son birkaç on yılda yürütülmüş olduğu nispeten yeni bir emek harcama alanıdır. Değişik kültürlerin peyzajların güzelliğini iyi mi algıladığı ve bu algıların kültürel değerler, inançlar ve uygulamalar tarafınca iyi mi şekillendirildiğiyle ilgilenir.
Modern peyzaj estetiğindeki temel kavramlardan biri “kültürel peyzaj” fikridir. Kültürel peyzaj, insan faaliyetleriyle şekillenmiş ve içerisinde yaşayan insanların değerlerini ve inançlarını yansıtan bir peyzajdır. Mesela, kırsal İngiltere'nin geleneksel ziraat peyzajları, Londra ya da New York benzer biçimde şehirlerin çağdaş kentsel peyzajlarından oldukca fark eder.
Kültürel manzaraların incelenmesi, değişik kültürlerin tabiatın güzelliğini iyi mi algıladığını anlamamıza destek olabilir. Mesela, coğrafyacı Yi-Fu Tuan tarafınca meydana getirilen bir inceleme, doğayla uyuma kuvvetli bir halde vurgu meydana getiren kültürlerden gelen insanların bozulmamış ve organik manzaraları tercih etme eğiliminde bulunduğunu, ilerleme ve gelişmeye kuvvetli bir halde vurgu meydana getiren kültürlerden gelen insanların ise insan faaliyetleri tarafınca daha çok değiştirilmiş manzaraları tercih etme eğiliminde bulunduğunu buldu.
Modern peyzaj estetiği kompleks ve sıkıntılı bir emek harcama alanıdır, sadece bununla beraber büyüleyicidir. Değişik kültürlerin dünyayı iyi mi gördükleri ve organik çevreleriyle iyi mi etkileşime girdikleri ile alakalı bizlere oldukca şey öğretme potansiyeline haizdir.
VII. Peyzaj Estetiğinin Uygulamaları
Peyzaj estetiğinin oldukca muhtelif tatbik alanları vardır, bunlar içinde şunlar yer alır:
- Çevresel planlama ve tasavvur
- Kent planlama ve tasavvur
- Kültürel mirasın korunması
- Gezim ve rekreasyon
- Etraf eğitimi
Çevresel planlama ve tasarımda peyzaj estetiği şu amaçlarla kullanılabilir:
- Naturel güzellik alanlarını belirleyin ve koruyun
- Daha güzel duyu ve sürdürülebilir manzaralar yaratın
- İnsanları doğayla irtibat kurmaya teşvik edin
Kentsel planlama ve tasarımda peyzaj estetiği şu amaçlarla kullanılabilir:
- Daha yaşanabilir ve cazibeli kentler yaratın
- Toplumsal etkileşimi teşvik edin
- Suçu azaltın ve amme sağlığını iyileştirin
Kültürel mirasın korunmasında peyzaj estetiği şu amaçlarla kullanılabilir:
- Kültürel öneme haiz alanları belirleyin ve koruyun
- Kalkınmaya yönelik daha hassas ve sürdürülebilir yaklaşımlar yaratın
- İnsanları kültürel miraslarını öğrenmeye ve takdir etmeye teşvik edin
Gezim ve rekreasyonda peyzaj estetiği şu amaçlarla kullanılabilir:
- Bir varış noktasına ziyaretçi çekmek
- Daha eğlenceli ve unutulmaz deneyimler yaratın
- İnsanları doğada daha çok süre geçirmeye teşvik edin
Etraf eğitiminde peyzaj estetiği şu amaçlarla kullanılabilir:
- İnsanların etraf korumanın önemini anlamalarına destek olun
- İnsanları daha sürdürülebilir seçimler oluşturmaya teşvik edin
- İnsanları çevreyi korumak için harekete geçmeye motive edin
Manzara estetiği, hayatlarımızın ve çevremizdeki dünyanın standardını iyileştirmek için kullanılabilecek kuvvetli bir araçtır. Değişik kültürlerin manzaraların güzelliğini iyi mi algıladığını anlayarak, her insanın keyif alabileceği daha sürdürülebilir ve güzel bölgeler yaratabiliriz.
VIII. Peyzaj Estetiğine Yönelik Zorluklar
Peyzaj estetiğinde bir takım güçlük vardır, bunlardan bazıları şunlardır:
- Manzara güzelliğinin subjektif doğası
- Manzara estetiğini tanımlamanın ve ölçmenin zorluğu
- Güzel duyu kaygıların etraf koruma ve ekonomik kalkınma benzer biçimde öteki faktörlerle dengelenmesi ihtiyacı
Manzara güzelliğinin subjektif doğası, bir bireyin güzel bulmuş olduğu şeyi bir başkasının çirkin bulabileceği anlama gelir. Bu, güzel bir manzarayı neyin oluşturduğu hikayesinde düşünce donanmasına varmayı zorlaştırabilir.
Manzara estetiğini tanımlamanın ve ölçmenin zorluğu da bir zorluktur. Manzara güzelliğinin üstünde anlaşılmış tek bir tanımı yoktur ve değişik kişiler bir manzaranın güzel duyu niteliklerini değerlendirmek için değişik ölçütler kullanabilir. Bu, değişik manzaraları karşılaştırmayı ve güzellikleri ile alakalı nesnel yargılarda bulunmayı zorlaştırır.
En son, güzel duyu kaygıları etraf koruma ve ekonomik kalkınma benzer biçimde öteki faktörlerle dengeleme ihtiyacı da bir güçlük olabilir. Birtakım durumlarda, bu değişik hedefler içinde uzlaşmalar yapmak gerekebilir. Mesela, organik bir manzaraya zarar verecek bir geliştirme projesi, yöresel ekonominin en iyi çıkarları doğrultusunda olduğu düşünülürse onaylanabilir.
Bu zorluklara karşın, peyzaj estetiği mühim bir emek harcama alanıdır. Değişik kültürlerin peyzajların güzelliğini iyi mi algıladığını anlamamıza destek olabilir ve ek olarak organik kaynaklarımızı iyi mi yöneteceğimiz ve geliştireceğimiz hikayesinde daha bilgili kararlar almamıza destek olabilir.
IX. Peyzaj Estetiğinin Geleceği
Peyzaj estetiğinin geleceğinin aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım unsur tarafınca şekillendirilmesi muhtemeldir:
- Çevresel sürdürülebilirliğin artan önemi
- Kültürel çeşitliliğin öneminin giderek daha çok kabul görmesi
- Peyzaj tasarımı ve değerlendirmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi
İnsanlar ve organik etraf arasındaki ilişkiye dair anlayışımız gelişmeye devam ettikçe, görünüm güzelliğini neyin oluşturduğuna dair anlayışımız da gelişecektir. Gelecekte, görünüm estetiğinin hem insanların bununla birlikte tabiatın gereksinimlerini karşılayan sürdürülebilir, kültürel olarak muhtelif ve teknolojik olarak gelişmiş manzaraların yaratılmasına giderek daha çok odaklanması muhtemeldir.
İşte gelecekte peyzaj estetiğinin iyi mi değişeceğine dair birtakım hususi örnekler:
- Manzaralar, iklim değişikliğine ve öteki çevresel tehditlere karşı daha dayanıklı olacak halde tasarlanacak.
- Manzaralar daha çok kültürel bakış açısını kapsayacak.
- Manzaralar, daha çok duyarlılık ve denetim elde eden yeni teknolojiler kullanılarak oluşturulacak.
Manzara estetiğinin geleceği parlaktır. İnsanlar ve organik etraf arasındaki ilişki ile alakalı daha çok şey öğrenmeye devam ettikçe, hem insanlara bununla birlikte doğaya yarar elde eden daha güzel, sürdürülebilir ve kültürel açıdan muhtelif manzaralar yaratabileceğiz.
S: Peyzaj estetiği nelerdir?
A: Manzara estetiği, insanların manzaraların güzelliğini iyi mi algıladıkları ve değerlendirdikleri üstüne meydana getirilen çalışmadır. Psikoloji, etraf bilimi ve kültürel antropolojiden gelen içgörülerden yararlanan oldukca disiplinli bir alandır.
S: Peyzaj estetiğinin unsurları nedir?
A: Peyzaj estetiğinin unsurları, topografyası, nebat örtüsü ve su özellikleri benzer biçimde peyzajın fizyolojik özelliklerini ihtiva eder. Ek olarak binalar, yollar ve öteki altyapılar benzer biçimde peyzajın insan unsurlarını da ihtiva eder.
S: Peyzaj estetiğinin prensipleri nedir?
A: Peyzaj estetiğinin prensipleri içinde birlik, çeşitlilik, balans ve ahenk yer alır. Bu prensipler hem görsel olarak cazibeli bununla birlikte işlevsel peyzajlar yaratmaya destek sağlar.
0 Yorum